زندگی عاقلانه

امروزه بیش تر مردم به زندگی عاقلانه بها می دهند اما کمتر کسی دقیقاً می تواند توضیح دهد که منظورش از زندگی عاقلانه چیست؟ برخی از مردم، خود را «معیار» و «ملاک» زندگی عاقلانه می دانند! آنان چنان خود کورند که تصور می کنند سبک زندگی شان مبنا و معیار است و به خود حق می دهند تا دیگران را نصیحت کنند که «مثل من باش!»
  چنین افرادی، هر کس را که مانند آنان نیست، ذائقه ی متفاوتی دارد، موسیقی های متفاوتی گوش می دهد، شغل متفاوتی را دوست دارد و کتاب های متفاوتی می خواند را سرزنش می کنند و رفتار او را عاقلانه نمی دانند! «آلن دوباتن»در کتاب «تسلی بخشی های فلسفه» نمونه های تاریخی جالبی در این رابطه می آورد. برای نمونه اروپاییان، زمانی که قاره ی جدید را کشف کردند با انسان هایی مواجه شدند که که متفاوت از آنان زندگی می کردند. سرخ پوستان متفاوت از اروپاییان، لباس می پوشیدند، آرایش می کردند و مذهبی متفاوت داشتند. اروپاییان آن قدر خود را مبنای زندگی عاقلانه فرض می کردند که به جای احترام گذاشتن به سنت ها و تفاوت های میزبانان شان به تحقیر آنان پرداختند تا جایی که به این نتیجه رسیدند که سرخ پوستان انسان نیستند، بلکه چیزی بین انسان و حیوان اند! با چنین طرز تفکری «اروپاییان عاقل» به خود حق دادند که دارایی سرخ پوستان را تصاحب و حتی برای تفریح و تفنن «مسابقه ی شکار سرخ پوست»برگزار کنند!
همه ی ما حق داریم سبک زندگی خود را انتخاب کنیم و تا جایی که حقوق دیگران پایمال نشود، متفاوت از دیگران زندگی کنیم. مشارکت دادن دیگران در تجربه های مان و پیشنهاد دادن آن چه برای مان مفید یا خوشایند بوده جزئی از زندگی اجتماعی ست اما نصیحت کردن کسی، آن چنان که گویی «من می دانم و تو نمی دانی» نه تنها وظیفه ی ما نیست، که حتی تجاوز به حق دیگران است. البته گاهی در یک جامعه، آن قدر حیطه های حق و وظیفه و مرزهای «حریم خصوصی» تعریف نشده و مبهم شده اند که افراد تجاوز به حریم دیگران را وظیفه ی خود می دانند! در این فرصت کوتاه می خواهیم یکی از تعاریف زندگی عاقلانه را با شما در میان بگذاریم.
زندگی عاقلانه، فرآیندی ست که هر سه جزء«طراحی» ، «عمل» و «ارزیابی» در آن وجود داشته باشد.
طراحی ــــ عمل ــــ ارزیابی
برخی افراد، «طراحی نشده» زندگی می کنند. هنگامی که حقوق ماهیانه یا پول تو جیبی خود را می گیرند، بدون برنامه خرج می کنند. آنان از قبل با خود قرار نمی گذارند که چه چیز هایی در زندگی مورد نیازشان است و کدام نیاز در اولویت قرار دارد. آنان برای خرج کردن برنامه ای ندارند و بر اساس میل و هوس شان پول خود را خرج می کنند. آن وقت، زمانی با مهم ترین نیازها و اولویت های شان مواجه می شوند که پولی در بساط ندارند! این نوع زندگی را «زندگی تکانشی» می نامند که از نشانه های این است که عاقلانه زندگی نمی کنیم! در زندگی برخی افراد، جای«عمل» خالی مانده است. آنان مرتب در حال طراحی و خیال پردازی هستند اما به این نکته توجه ندارند که «دو صد گفته چون نیم کردار نیست» زندگی عاقلانه نیاز به عمل دارد. برخی افراد برای تغییر زندگی شان چشم انتظار معجزه اند. برای نمونه انتظار دارند برای تکان خوردن شرایط مالی شان، در یک مسابقه ی بخت آزمایی یا قرعه کشی، برنده ی جایزه ی بزرگی شوند یا توقع دارند یک معجزه روابط عاطفی شان را متحول کند. این نوع زندگی را زندگی بر اساس «تفکر جادویی» می نامیم. از نظر روان شناسی چنین تفکری مشخصه ی تفکر کودکانه است. بلوغ و پختگی به این معناست که ما مسؤولیت تغییر دادن زندگی خود را پذیرفته و بهای آن را هم بپردازیم.
و سرانجام گروهی از افراد«بدون ارزیابی» زندگی می کنند. آنان روشی را در زندگی بر می گزینند و پس از آن، فارغ از نتایج حاصله، همان روش را دنبال می کنند. ممکن است انتخاب های آنان برای زمان و مکان دیگری مناسب بوده باشد اما توجه ندارند که «اکنون » در جای دیگری و گاه دیگری هستند. آنان لازم است، «بازنگری» و «تجدید نظر» در انتخاب های خود داشته باشند.
وقتی مشکلات زندگی مردم را مرور می کنیم، به وضوح می بینیم که بیش تر گرفتاری ها و دردسرهای آنان، ناشی از گم شدن یکی از حلقه های این زنجیره است.
«زندگی عاقلانه» هم چون یک بازی، قوانینی دارد اما «زندگی غیر عاقلانه» هم چون یک قمار است.
یا بگذرد یا بشکند کشتی در این سیلاب ها !
منبع: نشریه شادکامی و موفقیت-ش67.